محتوای آب موجود در پوست زنده ( اپیدرم و درم ) تقریبا 80 درصد است. لایه ی خارجی تر پوست، یعنی لایه ی کراتینوز ( شاخی ) از سلول های مرده ای تشکیل شده که محتوای آب کمتری در حدود 30 – 10 درصد دارد.
تصویر بالا سه لایه ی تشکیل دهنده ی پوست را نشان می دهد (روی آن کلیک کنید) که به ترتیب از خارج پوست به داخل شامل:
1- اپیدرم (EPIDERMIS) که خارجی ترین لایه ی پوست است.
2- درم(DERMIS) که لایه ی میانی پوست است.
3- هیپودرم یا آندودرم(HYPODERMIS) که داخلی ترین لایه هی پوست است.
در صورتی که محتوای آب موجود در پوست طبیعی باشد، پوست نرم، صاف، قابل ارتجاع و درخشان است. در حالت طبیعی یک حرکت مداوم آب از لایه های عمقی پوست به طرف لایه های سطحی وجود دارد و در نهایت این آب از سطح پوست تبخیر می شود.
هنگامی که پوست به عللی اعم از عوامل داخلی یا خارجی نتواند این میزان آب را حفظ کند، پوستی خشک ایجاد می شود.
عوامل خارجی مسبب خشکی پوست
از عوامل خارجی که سبب خشکی پوست می شوند، می توان مواجهه با آب و هوا یا باد گرم را نام برد.
از طرف دیگر شستن زیاد از حد پوست سبب از بین رفتن لایه های چربی محافظ پوست شده و پوست را خشک می کند.
مواجهه ی پوست با بعضی از مواد نیز از دسته عوامل خارجی محسوب می شود. مشاغلی که در تماس مداوم با مواد شوینده و پاک کننده هستند، مانند جراحان و تکنسین های آزمایشگاه نیز، فرد را مستعد پوست خشک می سازند.
همچنین درمان هایی که برای آکنه(جوش) و روی سطح پوست انجام می شود، اگر به صورت بی رویه و بیش از حد اعمال گردد، می تواند پوست خشک ایجاد نماید.
عوامل داخلی مسبب خشکی پوست
عامل داخلی مربوط به توانایی پوست در نگهداری رطوبت است.
یک عامل مهم، بالا رفتن سن است که سبب کم شدن توانایی پوست در حفظ رطوبت می شود. همچنین بعضی از بیماری ها مانند درماتیت آتوپیک (یا اگزمای سرشتی که یک بیماری شایع خارش‌دار، مزمن و عود کننده ی پوستی است که در نوزادان و کودکان شایع تر است) از میزان این توانایی می کاهد.
رژیم های سخت، سوء تغذیه و کمبود مواد غذایی نیز می تواند سبب به هم ریختگی این سد حفاظتی شود. پوست خشک، ظاهری خشن و مات دارد و گاهی پوسته های ریزی روی آن دیده می شود.
همچنین خطوط پوست در این موارد واضح تر به نظر می رسد. ممکن است خشکی پوست به حدی باشد که سبب ایجاد خارش شود که خود این امر، پوست را مستعد عفونت های باکتریایی و قارچی می کند. هنگامی که خشکی پوست به حد بالایی برسد، اصطلاحا به آن XERPSIS گفته می شود.
علی رغم تبلیغاتی که می شود هرگز ثابت نشده که مرطوب کردن پوست، باعث برگرداندن و برعکس کردن روند پیری پوست و تاثیر نور آفتاب شود، ولی می توان منافع زیر را از مرطوب کننده ها انتظار داشت.
اثرات مرطوب کننده ها بر پوست
1- جلوگیری از آسیب پوست در اثر خشکی
2- محافظت از پوست به دلیل ایجاد لایه ی نازکی از چربی بر روی آن
3- بهبود بخشی ظاهر پوست که پوست را نرم تر و صاف تر نشان می دهد.
به هر حال کار عمده ی مرطوب کننده ها، حفاظت از رطوبت پوست و دفاع در برابر آسیب های محیطی است.
معمولا همه ی افراد نیاز به استفاده از مرطوب کننده ندارند و افرادی که پوست شان چرب است به مصرف مرطوب کننده احتیاجی پیدا نمی کنند. هر چند این افراد هم در مواجهه با هوای گرم و خشک ، باد یا هوای سرد ممکن است نیاز به استفاده از مرطوب کننده ها پیدا کنند.
محافظ های طبیعی که سبب جلوگیری از خشکی پوست می شوند:
1- لایه ی چربی روی پوست:
این لایه ی چربی نازک میزان تبخیر آب را کاهش می دهد.
2- عامل مرطوب کننده طبیعی یا NMF ((NATURAL MOISTURIZING FACTOR:
این عامل ترکیبی از چند ماده ی ساخته شده توسط پوست است و حدود 25 – 20درصد لایه ی کراتینوز(لایه ی سطحی و خارجی تر پوست) را تشکیل می دهد. این عامل سبب باقی ماندن محتوای آب در لایه ی کراتینوز می گردد.
مواد متشکله NMF :
1- اوره
2- اسید لاکتیک
3- اسید گلیکولیک
4- فسفولیپیدها
5- اسید مالئیک
6- اسید پیرویک
7- نمک های اسید کربو کسیلیک پیرولیدون
